Skandynawskie książki dla dzieci

Najpopularniejszą skandynawską autorką książek dla dzieci do dziś pozostaje Astrid Lindgren, a jej publikacje, takie jak Dzieci z Bullerbyn, Bracia Lwie Serce czy Pippi Pończoszanka zachwycają kolejne pokolenia dzieci na całym świecie. Skandynawia to jednak nie tylko ojczyzna Astrid – kraje leżące w Europie Północnej mogą pochwalić się wieloma znakomitymi autorami literatury dla najmłodszych.

Na czym polega fenomen skandynawskiej literatury dziecięcej?

Nie da się ukryć, że książki dziecięce ze Skandynawii różnią się od tych wydawanych choćby w Polsce. Tamtejsi autorzy na każdym kroku łamią tabu, a przy tym jak ognia wystrzegają się moralizatorstwa i potrafią w prosty sposób mówić o trudnych sprawach. Znajdziemy w nich mnóstwo emocji, filozoficznych pytań, nostalgii i humoru, nie mówiąc już o doskonałych ilustracjach! Skandynawowie wychodzą z założenia, że z dziećmi można rozmawiać o wszystkim, dlatego wśród lektur przeznaczonych dla najmłodszych można znaleźć książki poruszające mnóstwo tematów, których do tej pory unikało się w literaturze dziecięcej, takich jak śmierć, przemoc czy samotność. Nie brakuje również książek przygodowych, uwielbianych szczególnie przez nieco starsze dzieci.

Martin Widmark

Pochodzący z Linköping Widmark to szwedzki autor książek dla dzieci i młodzieży, który zasłynął niezwykle popularną serią pt. Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai. Do tej pory w serii ukazało się niemal 30 książek oraz dodatkowe publikacje dla najwierniejszych fanów. Jej bohaterami są Lasse i Maja, młodzi śledczy prowadzący własne biuro detektywistyczne, którzy niczym Sherlock Holmes wspierają lokalną policję w rozwiązywaniu zagadek. Popularna seria doczekała się również filmów pełnometrażowych. Na koncie Widmarka, uznawanego za jednego z najwybitniejszych autorów szwedzkiej literatury dziecięcej, znajduje się także wiele innych książek, jak choćby seria Nelly Rapp – Upiorna agentka, która również doczekała się ekranizacji. Martin Widmark współpracuje też z polską ilustratorką Emilią Dziubak, z którą wspólnie wydał 3 publikacje: Tyczka w Krainie Szczęścia, Długa wędrówka i Dom, który się przebudził. Lektury te różnią się od typowych dla Widmarka książek detektywistycznych – są bardziej uniwersalne i dotykają trudnych tematów, takich jak samotność, pożegnanie z ukochanym zwierzakiem czy zaginięcie brata. Mogą po nie śmiało sięgać również dorośli, którzy szukają pięknie wydanych książek niosących uniwersalne prawdy.

Ulf Stark

Szwedzki pisarz zmarły w 2017 roku pozostawił po sobie wiele wartościowych publikacji dla dzieci. Ulf Stark bawi, wzrusza i skłania do refleksji, poruszając rozmaite sprawy, o których dzieci chcą wiedzieć i rozmawiać. Jest wśród nich między innymi seria wierszyków Cynamon i Trusia, w której Stark z humorem podchodzi do tematu części ciała, emocji i pór roku. Książki Starka w prosty sposób oswajają różne tematy, takie jak strach przed ciemnością (Tej nocy miś chce być duży), pojawienie się na świecie rodzeństwa (Siostrzyczka), wojna (Chłopiec, dziewczynka i mur), starość i śmierć (Czy umiesz gwizdać, Joanno?) czy zabawa z rodzicami (Jak tata się z nami bawił, Jak mama została Indianką). Są to przede wszystkim proste, zabawne i mądre publikacje dla najmłodszych dzieci, z których rodzice też mogą wyciągnąć morał.

Jo Nesbø

Najsłynniejszy norweski autor kryminałów w zestawieniu literatury dziecięcej? Czy to aby nie pomyłka? A właśnie, że nie! Norweg, który zasłynął serią o komisarzu Harrym Hole, ma na koncie również książki dla dzieci. Chodzi oczywiście o cykl Doktor Proktor, w ramach którego do tej pory ukazało się 5 publikacji: Doktor Proktor i proszek pierdzioszek, Doktor Proktor i wanna czasu, Doktor Proktor i koniec świata. Być może, Doktor Proktor i wielki napad na bank oraz Doktor Proktor i niemal ostatnie święta. Już same tytuły wskazują na to, że książki Nesbø przepełnione są akcją i zwariowanym humorem. Bohaterami cyklu są tytułowy naukowiec Doktor Proktor oraz Lisa i Bulek – dwoje przyjaciół, którzy dzięki znajomości z wynalazcą przeżywają wiele szalonych przygód. Ze względu na małą liczbę ilustracji i dość dużo tekstu książki te są adresowane do starszych dzieci w wieku 7–13 lat, choć równie dobrze bawią się przy nich dorośli!

-> O najsłynniejszych postaciach ze skandynawskich bajek przeczytasz tu: Pippi, Emil, dzieci z Bullerbyn i spółka <-

Åsa Lind

Swoją najsłynniejszą książkę Åsa Lind wydała 20 lat temu. Chodzi oczywiście o Piaskowego Wilka, który do polskich czytelników trafił w 2007 roku. Książka ta bywa uznawana za jeden z najlepszych przykładów dziecięcej literatury skandynawskiej, gdyż ma w sobie wszystko, co powinna zawierać dobra publikacja dla dzieci: trudne pytania, refleksje i fascynujące postaci. Autorka stroni od moralizatorstwa i wierzy w inteligencję małego czytelnika, dlatego w wielu miejscach stosuje skłaniające do myślenia niedopowiedzenia. Bohaterką Piaskowego Wilka jest Karusia, która dużo czasu spędza nad brzegiem morza, rozmawiając z tytułowym Piaskowym Wilkiem. To tajemnicze stworzenie zawsze ma ochotę na zabawę, nawet wtedy gdy rodzice nie zwracają uwagi na dziewczynkę. Wilk tłumaczy bohaterce świat dorosłych i odpowiada na pytania dotyczące wszechświata, a cała historia utrzymana jest na pograniczu rzeczywistości i dziecięcych fantazji. Piaskowy Wilk nie nudzi mimo wielokrotnej lektury, a książkę tę kochają nie tylko dzieci, lecz również dorośli, którzy z nostalgią spoglądają w przeszłość. Nakładem wydawnictwa Zakamarki w Polsce ukazały się 3 książki o Piaskowym Wilku, które można nabyć zarówno oddzielnie, jak i w jednym tomie zatytułowanym Raz, dwa, trzy, Piaskowy Wilk.

Eva Eriksson i Rose Lagercrantz

Choć Eva Eriksson specjalizuje się głównie w tworzeniu ilustracji do książek, warto o niej wspomnieć w tym zestawieniu, gdyż to właśnie jej rysunki stanowią dopełnienie wielu popularnych pozycji dla dzieci. Urodzona w Halmstad Eriksson współpracuje z największymi autorami literatury dziecięcej – Ulfem Starkiem, Christiną Björk, Ulfem Nilssonem i Barbro Lindgren. Proste, charakterystyczne dla Eriksson ilustracje świetnie sprawdzają się zarówno w książkach dla maluchów (seria o Maksie stworzona wspólnie z Barbro Lindgren), jak i w historiach dla nieco starszych przedszkolaków. Na koncie Szwedki znajdują się również autorskie książki o małej Meli, która uczy się robić zakupy i jeździć na rowerze. Dużą popularnością cieszy się seria Dunia, będąca wynikiem współpracy Eriksson z pisarką Rose Lagercrantz. Te urocze historie adresowane głównie do dziewczynek w wieku 6+ w piękny sposób opowiadają o pierwszych razach: przyjaźni, szkole, tęsknocie, samodzielności, samotności i trudnościach, z jakimi zmaga się każde dziecko. Seria o Duni to świetny pomysł na prezent dla wrażliwej pierwszoklasistki, która znajdzie w tych historiach odbicie własnych emocji i doświadczeń.

Maja Lunde i Lisa Aisato

Znana głównie z książek dla dorosłych Maja Lunde wydaje również publikacje dla dzieci. I to nie byle jakie, bo stworzone wspólnie z wybitną ilustratorką Lisą Aisato. Każda książka opublikowana przez ten duet to małe dzieło sztuki, które zachwyca zarówno historią, jak i ilustracjami. W Polsce książki Norweżek wydaje Wydawnictwo Literackie – do tej pory w ramach serii Kwartet sezonowy ukazały się dwie publikacje: Śnieżna siostra i Strażniczka Słońca. Duży format (24 x 27 cm), twarda oprawa i zapierające dech w piersiach ilustracje sprawiają, że są to książki idealne na prezent – z rodzaju tych, które przechowuje się przez całe życie. Śnieżna siostra jest historią zimową, która porusza tematy straty, żałoby i poszukiwania radości. Ta nowoczesna opowieść wigilijna opowiada o smutku, przyjaźni, miłości oraz magii Bożego Narodzenia. Z kolei Strażniczka Słońca to historia wiosenna, w której również pojawia się trudny temat straty, a główna bohaterka żyje w pozbawionym słońca szarym i smutnym świecie. Ta opowieść daje jednak nadzieję na lepsze jutro i udowadnia, że po zimie zawsze przychodzi wiosna. Na uwagę zasługuje też autorska książka Lisy Aisato pt. Życie, w której znajdziemy niewiele tekstu, ale za to mnóstwo przepięknych obrazów. Jest to niezwykła podróż przez życie człowieka, która chwyci za serce zarówno małych, jak i dużych czytelników.

A może marzy Wam się podróż z dziećmi do Skandynawii? Mamy dla Was propozycję zorganizowanej wycieczki: Wyjazdy dla dzieci i młodzieży