Skandynawia w Hollywood

Skandynawscy aktorzy i reżyserzy mają się doskonale w Hollywood, o czym świadczy rosnąca liczba nominacji do najważniejszych nagród filmowych. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że aktor występujący w horrorze To pochodzi ze Szwecji, podobnie jak odtwórczyni roli Lary Croft w nowej wersji Tomb Raider. Dzisiejszy wpis poświęcamy światowej sławy skandynawskim aktorom i reżyserom. Czy znasz ich wszystkich?

Aktorzy ze Skandynawii w Fabryce Snów

Prawdziwą furorę w Hollywood robi szwedzka rodzina Skarsgårdów. Ojciec, Stellan, to mistrz postaci drugoplanowych, który zagrał w takich produkcjach jak Buntownik z wyboru (1997), Dogville (2002), Piraci z Karaibów (2006 i 2007), Mamma Mia! (2008), Dziewczyna z tatuażem (2011) czy Avengers (2012). Jego filmografia obejmuje ponad 50 tytułów produkcji amerykańskiej i skandynawskiej. W świecie filmu doskonale radzą sobie też jego synowie: Alexander, Gustaf i Bill. Ten pierwszy zasłynął rolą Perry’ego Wrighta w serialu HBO Wielkie kłamstewka, za którą otrzymał Złotego Globa i nagrodę Emmy. Nieco mniej znany Gustaf pojawia się m.in. w serialu Wikingowie i filmie Templariusze: Miłość i krew, natomiast Bill, najmłodszy z braci, jest znany głównie z roli Pennywise’a w amerykańskim horrorze To.

Duńskie podwórko w tym zestawieniu reprezentuje znany i uwielbiany Mads Mikkelsen, który każdy film zamienia w arcydzieło. Produkcje z jego udziałem były trzykrotnie nominowane do Oscara w kategorii Najlepszy film nieanglojęzyczny, z czego jeden z nich otrzymał prestiżową statuetkę (Na rauszu). Mads Mikkelsen zagrał również w wielu amerykańskich produkcjach, takich jak Casino Royale (2006) czy Fantastyczne zwierzęta: Tajemnice Dumbledore’a (2022) oraz w serialu Hannibal (2013–2015). Miłośnikom czarnego skandynawskiego humoru z pewnością spodobają się też Jabłka Adama (2005) i Jeźdźcy sprawiedliwości (2020) w reżyserii Andersa Thomasa Jensena.

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych aktorów norweskich na świecie jest natomiast Kristofer Hivju, odtwórca roli Tormunda w serii Gra o tron. Norweg, którego cechą charakterystyczną jest ognistoruda broda, wystąpił też w Szybkich i wściekłych 8 (2017), Ostatnim królu (2016) czy serialu Bliźniak (2019).

-> Norweskie filmy warte zobaczenia znajdziesz tu: Norweskie filmy kryminalne. Przegląd najlepszych pozycji <-

Skandynawia na Oscarach

Widzowie z całego świata każdego roku czekają na ujawnienie nominacji w kategorii Najlepszy Film Międzynarodowy (Best International Feature Film). Do 2018 roku kategoria ta była znana pod nazwą Najlepszy Film Nieanglojęzyczny (Best Foreign Language Film), lecz została przemianowana ze względu na obecność w nazwie negatywnie nacechowanego słowa foreign („obcy”).

Skandynawowie doskonale radzą sobie na Oscarach, zdobywając nominacje i statuetki. Duńczycy mają na koncie 10 nominacji i 4 zwycięstwa – ostatnią statuetkę przyznano im w 2021 roku za film Na rauszu w reżyserii Thomasa Vinterberga. Wśród kandydatów do Oscara często pojawiają się też Szwedzi, którzy do tej pory zebrali 13 nominacji i otrzymali 3 statuetki – za każdym razem nagrodę zdobywał film w reżyserii Ingmara Bergmana. Norwegowie wciąż nie doczekali się nagrody, choć mają na koncie kilka nominacji. Po jednej nominacji mają natomiast Islandczycy (za film Dzieci natury z 1991 r., reż. Friðrik Þór Friðriksson) oraz Finowie (za film Człowiek bez przeszłości z 2002 r., reż. Aki Kaurismäki).

Poniżej znajduje się lista skandynawskich filmów z kategorii Najlepszy Film Międzynarodowy, które zostały zauważone przez Komisję Oscarową na przestrzeni lat 1956–2022. Jeśli więc zamierzasz zacząć swoją przygodę ze skandynawską kinematografią, polecamy sięgnąć po uznane tytuły, nie tylko takie nagrodzone Oscarem, lecz również te, które doczekały się tej zaszczytnej nominacji.

Dania

• Chłopiec z Grenlandii, reż. Erik Balling (1956)
• Chłopiec z dwóch światów, reż. Astrid Henning-Jensen (1959)
• Harry i kamerdyner, reż. Bent Christensen (1961)
• Uczta Babette, reż. Gabriel Axel (1987) – OSCAR
• Pelle zwycięzca, reż. Bille August (1988) – OSCAR
• Wspomnienia z małżeństwa, reż. Kaspar Rostrup (1989)
• Tuż po weselu, reż. Susanne Bier (2006)
• W lepszym świecie, reż. Susanne Bier (2010) – OSCAR
• Kochanek królowej, reż. Nikolaj Arcel (2012)
• Polowanie, reż. Thomas Vinterberg (2013)
• Wojna, reż. Tobias Lindholm (2015)
• Pole minowe, reż. Martin Zandvliet (2016)
• Na rauszu, reż. Thomas Vinterberg (2020) – OSCAR
• Przeżyć, reż. Jonas Poher Rasmussen (2021)

Szwecja

• Źródło, reż. Ingmar Bergman (1960) – OSCAR
• Jak w zwierciadle, reż. Ingmar Bergman (1961) – OSCAR
• Dzielnica kruków, reż. Bo Widerberg (1964)
• Drogi John, reż. Lars-Magnus Lindgren (1965)
• Ådalen 31, reż. Bo Widerberg (1969)
• Emigranci, reż. Jan Troell (1971)
• Osadnicy, reż. Jan Troell (1972)
• Lot orła, reż. Jan Troell (1982)
• Fanny i Aleksander, reż. Ingmar Bergman (1983) – OSCAR
• Wół, reż. Sven Nykvist (1991)
• Życie jest piękne, reż. Bo Widerberg (1995)
• Nic nowego pod słońcem, reż. Colin Nutley (1999)
• Zło, reż. Mikael Håfström (2003)
• Jak w niebie, reż. Kay Pollak (2004)
• Mężczyzna imieniem Ove, reż. Hannes Holm (2016)
• The Square, reż. Ruben Östlund (2017)

Norwegia

• Przez śnieżną pustynię, reż. Arne Skouen (1957)
• Tropiciel, reż. Nils Gaup (1987)
• Niedzielne anioły, reż. Berit Nesheim (1996)
• Elling, reż. Petter Næss (2001)
• Wyprawa Kon-Tiki, reż. Joachim Rønning i Espen Sandberg (2012)
• Najgorszy człowiek na świecie, reż. Joachim Trier (2021)

Skandynawscy reżyserzy – czyje filmy warto znać?

Pierwszym nazwiskiem, jakie przychodzi na myśl osobom zainteresowanym skandynawską kinematografią, jest oczywiście pochodzący ze Szwecji Ingmar Bergman (1918–2007). To właśnie jemu Szwedzi zawdzięczają 3 statuetki Oscara, które zgarniał za każdym razem, kiedy zgłaszał swój film do konkursu. Filmy Bergmana to kino wysokich lotów, dramaty psychologiczne często o pesymistycznym wydźwięku, które są zarazem osobiste, jak i uniwersalne. Jego dzieła poruszają tematy samotności, śmierci, cierpienia i kontaktów międzyludzkich, co sprawia, że do dziś pozostają aktualne i są uwielbiane przez studentów filmoznawstwa, krytyków filmowych oraz fanów kina. Bergman był wielokrotnie nominowany do Oscara, nie tylko za swoje filmy nieanglojęzyczne, lecz także w kategoriach Najlepszy scenariusz (Tam, gdzie rosną poziomki, Jak w zwierciadle, Szepty i krzyki, Jesienna sonata, Fanny i Aleksander), Najlepszy film (Szepty i krzyki) oraz Najlepszy reżyser (Szepty i krzyki, Twarzą w twarz, Fanny i Aleksander). W ciągu całej kariery wyreżyserował ponad 60 filmów – wiele z nich przeszło do historii kina, a nawet doczekało się telewizyjnych adaptacji (jak Sceny z życia małżeńskiego z Oscarem Isaakiem i Jessicą Chastain produkcji HBO).

Twórcą, który bez wątpienia zasługuje na uwagę, jest też kontrowersyjny Lars von Trier – duński reżyser i scenarzysta, który na swoim koncie ma ponad 100 nagród i 200 nominacji. Wśród najbardziej znanych filmów Duńczyka znajdują się Dogville (z Nicole Kidman i Stellanem Skarsgårdem), Antychryst (z Charlotte Gainsbourg i Willemem Dafoe), Melancholia (z Kirsten Dunst) oraz Dom, który zbudował Jack (z Mattem Dillonem). Filmy von Triera poruszają trudne tematy, a przy tym są odważne i kontrowersyjne, dlatego reżyser ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Nie da się jednak ukryć, że do swoich produkcji Duńczyk angażuje aktorów światowej klasy, choć wielu z nich narzeka na jego trudny charakter i z bólem wspomina chwile spędzone na planie filmowym.

Swojego Triera ma również Norwegia, choć filmy Joachima Triera znacząco różnią się od tych reżyserowanych przez Larsa. Joachim karierę zaczynał od produkcji krótkometrażowych, choć szerszej publiczności dał się poznać jako twórca pełnego metrażu. Mowa o filmie Reprise(2006) opowiadającym historię dwóch przyjaciół u progu kariery literackiej. Trier ma na koncie również takie filmy jak Oslo, 31 sierpnia (2011) o wychodzącym z nałogu narkomanie, Głośniej od bomb (2015) o rodzinnych zmaganiach z pamięcią o zmarłej matce i żonie, a także Thelma (2017) o żyjącej w środowisku fanatyków religijnych bohaterce, która odkrywa w sobie nadprzyrodzone moce. Filmy Triera wielokrotnie starały się o nominację do Oscara, lecz udało się to dopiero nakręconej w 2021 roku produkcji Najgorszy człowiek na świecie, która opowiada historię 30-letniej Julie starającej się uporządkować swoje życie uczuciowe.

-> Może Cię zainteresować: Najlepsze szwedzkie kryminały — film, serial, książka <-