Ptaki Skandynawii

Skandynawia to wyjątkowe miejsce dla miłośników birdwatchingu. W każdym skandynawskim kraju znajdziemy ponad 400 gatunków ptaków, a wiele z nich nie występuje w Polsce. Jeśli uwielbiasz obserwować te niezwykłe stworzenia, koniecznie odwiedź Skandynawię i zobacz je w ich naturalnym środowisku. Poniżej znajdziesz listę najciekawszych przedstawicieli tej gromady zwierząt.

Bernikla białolica (Branta leucopsis)

Bernikla to duży ptak z podrodziny gęsi występujący głównie we wschodniej Grenlandii, na Svalbardzie i Nowej Ziemi, a także w rejonie Morza Bałtyckiego oraz w północno-zachodniej Syberii i Skandynawii. Od lat 70. XX wieku populacja lęgowa tego gatunku rośnie na szwedzkich wyspach Olandia i Gotlandia. Bernikla nie jest gatunkiem zagrożonym, lecz bardzo rzadko pojawia się w Polsce. Jak wskazuje nazwa, ptak ma białą głowę (i czarną szyję), co odróżnia go od innych gęsi. Spód ciała bernikli jest biały, natomiast wierzch szaroniebieski z poprzecznymi prążkami. Głos ptaka bywa porównywany do szczekania.

Bernikla białolica w językach skandynawskich:

• szwedzki – vitkindad gås
• norweski – hvitkinngås
• duński – bramgås

Kos (Turdus merula)

Choć kosy można spotkać również w Polsce, ten czarny ptaszek z żółtym dziobem znalazł się w naszym zestawieniu nieprzypadkowo. Kos jest bowiem narodowym ptakiem Szwecji – tak zdecydowali w 1962 roku czytelnicy „Dagens Nyheter”. W nowym głosowaniu (2015), zorganizowanym przez szwedzkie stowarzyszenie ornitologicznie, kos ponownie zdobył tytuł narodowego ptaka Szwecji. Kos występuje powszechnie w południowej i środkowej Szwecji, aż do północnego Värmland i wzdłuż wybrzeża Norrland. Szacunkowo szwedzka populacja kosa liczy około 1,8 miliona par, a większość kosów szwedzkich od końca września do początku listopada migruje do Europy Zachodniej i powraca do Skandynawii w okresie od marca do kwietnia. W południowej i środkowej Szwecji część populacji zapada w stan hibernacji, zwłaszcza te, które mieszkają w pobliżu budynków.

Kos w językach skandynawskich:

• szwedzki – koltrast
• norweski – svarttrost
• duński – solsort

Pluszcz (Cinclus cinclus)

Zamieszkujący Eurazję i północno-zachodnią Afrykę pluszcz jest narodowym ptakiem Norwegii. Ten zaszczytny tytuł przypadł mu w 1963 roku, kiedy to słuchacze NRK wybrali zwycięzcę w ankiecie; otrzymał również tytuł „Ptaka roku 1997” w plebiscycie BirdLife Norge. Pluszcz powszechnie występuje przez cały rok na większym obszarze Norwegii, a w Polsce znajdziemy go głównie w Beskidzie Sądeckim i Żywieckim. Ten niewielki ptaszek wyróżnia się kulistym, ciemnobrązowym tułowiem oraz krótkimi skrzydłami i ogonem. Pluszcza można rozpoznać po podgardlu, górze brzucha i piersi w kolorze białym. Zasiedla głównie górskie strumienie i rzeki, choć nie jest to wyłącznie gatunek górski – pojawia się także na nizinach, gdzie występują strumyki i małe rzeczki.

Pluszcz w językach skandynawskich:

• szwedzki – strömstare
• norweski – fossekall
• duński – vandstær

Łabędź niemy (Cygnus olor)

Łabędź niemy to narodowy ptak Danii, o czym zdecydowali słuchacze Danmarks Radio w 1984 roku. Ten gatunek występuje głównie w Europie zachodniej i w Azji – jest to pospolity ptak lęgowy w Danii, dlatego uznaje się go za najbardziej znany z trzech gatunków łabędzi występujących w tym kraju. W połowie lat 20. XX wieku w wyniku intensywnych polowań duńska populacja łabędzia niemego niemal przestała istnieć – ok. 1900 roku w całym kraju znajdowało się zaledwie 10 par tego gatunku. W 1926 roku łabędzie objęto całkowitą ochroną, dzięki czemu populacja zaczęła się odradzać: w 2018 roku liczyła ok. 4700 par i obecnie można znaleźć łabędzie na każdym większym duńskim jeziorze. Jesienią ptak odlatuje na wybrzeża (np. nad Morze Wattowe) lub nad fiordy, gdzie spędza zimę w stadach.

Łabędź niemy w językach skandynawskich:

• szwedzki – knölsvan
• norweski – knoppsvane
• duński – knopsvane

Maskonur (Fratercula arctica)

Ten uroczy ptak wygląda niczym postać z bajek Disneya – aż trudno uwierzyć, że istnieje naprawdę! Maskonur to średniej wielkości ptak wodny z rodziny alk, który zamieszkuje skaliste wybrzeża, wyspy i pełne morze Atlantyku północnego i środkowego oraz rejonów Oceanu Arktycznego – znajdziemy go przede wszystkim w północnej Norwegii, ale także na Grenlandii, Islandii, Svalbardzie i Wyspach Owczych. Zimą sporadycznie pojawia się w Polsce, lecz do tej pory odnotowano tylko kilka odwiedzin maskonura w naszym kraju. Choć ma liczną populację, jest narażony na wyginięcie – człowiek odpowiada za zabieranie pokarmu maskonurom, a ptakom grożą również polowania i zwierzęta towarzyszące ludziom.

Maskonur wyróżnia się dużą głową i krótkimi pomarańczowymi nogami. Czarno-białe upierzenie przywodzi na myśl pingwina. Ciekawostką jest, że dziób maskonura ma właściwości fluorescencyjne, co może odgrywać rolę podczas polowania lub godów. Na wolności maskonury mogą dożywać nawet 30 lat, a ptaki te łączą się w pary na całe życie. Maskonury robią też karierę na Netfliksie, gdzie emitowany jest irlandzki serial animowany „Wyspa Puffinów” (atlantic puffin to angielska nazwa maskonura).

Maskonur w językach skandynawskich:

• szwedzki – lunnefågel
• norweski – lunde
• duński – lunde

Świergotek nadmorski (Anthus petrosus)

Ten mały ptaszek z rodziny pliszkowatych w Skandynawii gniazduje głównie na mniejszych wyspach w rejonie Kattegat. Wyróżnia się brunatnoszarym ubarwieniem i jest ściśle związany z wybrzeżami morskimi, gdzie występuje na klifach i zboczach. Oprócz Skandynawii widywany jest też na wybrzeżach Europy Zachodniej, a w Polsce pojawia się nielicznie w czasie migracji. Jest uznawany za gatunek najmniejszej troski, niezagrożony wyginięciem.

Świergotek nadmorski w językach skandynawskich:

• szwedzki – skärpiplärka
• norweski – skjærpiplerke
• duński – skærpiber

Uhla (Melanitta fusca)

Ten duży ptak wodny z rodziny kaczkowatych występuje głównie w Skandynawii oraz zachodniej Rosji i jest narażony na wyginięcie. Szczególnie efektownie wygląda samiec – jest to czarna kaczka z białą plamą wokół oka, białym lusterkiem na skrzydłach i żółtopomarańczowym dziobem z czarną naroślą u nasady. Z kolei samica jest brązowa. Uhla preferuje jeziora i rzeki w strefie tundry i tajgi, a zimuje nad dużymi jeziorami i brzegami mórz.

Uhla w językach skandynawskich:

• szwedzki – svärta
• norweski – sjøorre
• duński – fløjlsand

Puchacz śnieżny (Bubo scandiacus)

Narażona na wyginięcie sowa śnieżna to jedna z najpiękniejszych przedstawicielek tego gatunku. Gniazduje przede wszystkim w tundrze Ameryki Północnej i Eurazji oraz w północnej Grenlandii. Zimuje na niemal całym Półwyspie Skandynawskim, a także w środkowej Azji oraz w północnej części Wielkich Równin Ameryki Północnej. Przy odrobinie szczęścia puchacza śnieżnego można też zobaczyć zimą w północnej części Polski. Liczebność światowej populacji szacuje się jedynie na ok. 28 tysięcy dorosłych osobników.

Puchacz śnieżny w językach skandynawskich:

• szwedzki – fjälluggla
• norweski – snøugle
• duński – sneugle

Batalion (Calidris pugnax)

Batalion, znany również jako bojownik batalion, biegus bojownik, bojownik zmienny i bojownik odmienny, to średniej wielkości ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. W Europie występuje głównie na północy i północnym-wschodzie kontynentu. Jego terytorium lęgowe rozciąga się od Półwyspu Skandynawskiego aż po cieśninę Beringa. Polska populacja lęgowa tego gatunku jest na granicy wymarcia, choć na świecie populacja bataliona nie jest zagrożona. Istnieją duże różnice między przedstawicielami płci – samica jest wielkości kosa, natomiast samiec o 1/3 większy.

Batalion w językach skandynawskich:

• szwedzki – brushane
• norweski – brushane
• duński – brushane

Siewka złota (Pluvialis apricaria)

Ten średniej wielkości ptak z rodziny sieweczkowatych występuje w dwóch podgatunkach – Pluvialis apricaria apricaria zamieszkuje Danię, południową i środkową Skandynawię, Wielką Brytanię, wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego oraz północno-zachodnie Niemcy, natomiast Pluvialis apricaria altifrons ma swoje letnie lęgowiska głównie na Grenlandii, Islandii, Wyspach Owczych i w Laponii. Siewka złota zamieszkuje tundrę, wrzosowiska i torfowiska. Zachwyca nietypowym upierzeniem – wierzch ciała jest złotożółty, pokryty ciemnymi cętkami, a brzuch czarny; oba kolory oddziela biały pas. W Norwegii siewka rozmnaża się głównie w Jæren, Lista, Akershus i Østfold; znajdziemy ją także na szwedzkiej Olandii i Gotlandii.

Siewka złota językach skandynawskich:

• szwedzki – ljungpipare
• norweski – heilo
• duński – hjejle

Alka (Alca torda)

Alka krzywonosa to średniej wielkości ptak morski, a zarazem największy żyjący członek rodziny alk. Gniazduje przede wszystkim na wybrzeżach i wyspach – znajdziemy ją w Norwegii, Szwecji, Danii, Finlandii, Islandii, Grenlandii, Irlandii, Rosji, Francji i Ameryce Północnej. Przez większą część roku alka przebywa na morzu, a na wyspach i skalistych wybrzeżach pojawia się wyłącznie w trakcie okresu lęgowego. Jej charakterystyczne upierzenie przywodzi na myśl pingwina – głowa, szyja i wierzch ciała są czarne, natomiast spód biały. Od października do marca można ją spotkać na polskim wybrzeżu.

Alka w językach skandynawskich:

• szwedzki – tordmule
• norweski – alke
• duński – alk

Krzyżodziób sosnowy (Loxia pytyopsittacus)

Mały ptak z rodziny łuszczakowatych, typowy dla Europy Północnej – znajdziemy go nie tylko na Półwyspie Skandynawskim, lecz również w krajach bałtyckich, europejskiej części Rosji i północno-wschodniej Szkocji. Wyglądem przypomina krzyżodzioba świerkowego, lecz wyróżnia się większym rozmiarem, bardziej krępą sylwetką, grubszą szyją i potężniejszym dziobem. Samce mają ceglastoczerwony kolor, a natomiast samice są żółtozielone. Zamieszkuje północne bory sosnowe lub inne drzewostany z przewagą sosny.

Krzyżodziób sosnowy w językach skandynawskich:

• szwedzki – större korsnäbb
• norweski – furukorsnebb
• duński – stor korsnæb

Sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula)

Ten średniej wielkości ptak wędrowny z rodziny sieweczkowatych występuje w trzech podgatunkach – Charadrius hiaticula psammodromus ma swoje stanowiska lęgowe na Grenlandii, Svalbardzie, Islandii, Wyspach Owczych i w północno-wschodniej Kanadzie, Charadrius hiaticula hiaticula zamieszkuje zachodnią Europę i południowe rejony Skandynawii, natomiast Charadrius hiaticula tundrae przebywa głównie na północy Półwyspu Skandynawskiego i w północnej Rosji. Charakterystyczna dla tego gatunku jest tzw. obroża na szyi w kolorze czarnym, która odróżnia się na tle białej głowy i brzucha.

Sieweczka obrożna w językach skandynawskich:

• szwedzki – större strandpipare
• norweski – sandlo
• duński – stor præstekrave

Jeśli chcesz obserwować ptaki w Skandynawii, najlepiej wybierz się tam w okresie lęgowym (maj, czerwiec, lipiec), kiedy występuje największa różnorodność gatunków – jesienią i zimą wiele skandynawskich ptaków migruje na południe.