Leśne przedszkole – duńska koncepcja pedagogiczna

W Polsce przedszkole kojarzy nam się z salą wypełnioną zabawkami, krótkimi spacerami pod ścisłym nadzorem nauczyciela i rozrywką na ogrodzonym placu zabaw. Ciekawą alternatywą dla klasycznych przedszkoli są przedszkola leśne, których tradycja sięga lat 50. XX wieku. Pierwsze leśne przedszkole powstało w Danii, a pomysł ten został zaadaptowany przez wiele innych krajów, w tym również Polskę. Sprawdź, czym wyróżnia się ta koncepcja i dlaczego warto zapisać dziecko do leśnego przedszkola.

Leśne przedszkole – co to jest?

Leśne przedszkola to miejsca, których głównym założeniem jest wychowywanie dzieci w zgodzie z naturą i jej cyklicznością. W tego typu przedszkolach dzieci spędzają ok. 80% czasu na zewnątrz, eksplorując przyrodę, bawiąc się i ucząc poszanowania dla natury. Istotą leśnego przedszkola jest więc spędzanie czasu na świeżym powietrzu, choć może to być zarówno las, jak i park – w zależności od położenia placówki. Zajęcia odbywają się w budynkach tylko w przypadku bardzo trudnych warunków atmosferycznych, które mogłyby stanowić zagrożenie dla dzieci. W leśnych przedszkolach rozwój społeczny, psychiczny i fizyczny dziecka ma miejsce w środowisku naturalnym. Popularne jest również wspólne celebrowanie różnego rodzaju świąt – szczególnie tych związanych z porami roku.

Skąd się wzięły leśne przedszkola?

Historia leśnych przedszkoli sięga 1952 roku, kiedy to Ella Flatau, mieszkanka małego duńskiego miasteczka, rozpoczęła codzienne spacery z własnymi dziećmi do lasu. Jej „chodzące przedszkole” (duń. vandrebørnehave) szybko zainspirowało sąsiadów, którzy zainteresowali się inicjatywą Dunki. Choć dziś ta koncepcja może się wydawać mało innowacyjna, warto pamiętać, że pierwsze leśne przedszkole (duń. skovbørnehave) powstało w czasach, gdy połączenie przyrody i edukacji było rzadko spotykane. Rozkwit przedszkoli naturalnych przypadł dopiero na okres 1985-1995. Obecnie przedszkola leśne są bardzo popularne w Skandynawii, a w samej Danii stanowią 10% wszystkich placówek. Co ciekawe na popularność leśnych przedszkoli składa się nie tylko zachęcanie najmłodszych do kontaktu z przyrodą, lecz również niewystarczająca liczba klasycznych placówek.

Poza Skandynawią koncepcją leśnych przedszkoli zainteresowali się między innymi Niemcy. W 1968 roku Ursula Suben otworzyła pierwsze tego typu przedszkole w niemieckim Wiesbaden. Nie zostało ono jednak uznane przez władze państwowe, dlatego działało jako placówka prywatna. Po raz pierwszy koncepcję tę opisali w 1991 roku Petra Jäger i Kerstin Jebsen – w czasopiśmie „Spielen und Lernen” ukazał się ich projekt „Przedszkola bez drzwi i ścian”.

W Niemczech funkcjonuje ponad 1800 leśnych przedszkoli, a w Danii jest ich ponad 500. Skovbørnehave można spotkać też w innych krajach, takich jak Wielka Brytania, Austria, Szwajcaria, Czechy, Stany Zjednoczone czy Polska.

Leśne przedszkola w Polsce

Warto zauważyć, że koncepcje wychowania przez kontakt z naturą są od dawna wykorzystywane przez harcerstwo polskie i zuchy. Do zuchów można jednak przystąpić dopiero w wieku 6 lat, a leśne przedszkola są adresowane do młodszych dzieci.

W naszym kraju działa Polski Instytut Przedszkoli Leśnych, który powstał w celu szerzenia idei leśnych przedszkoli w Polsce. Misją PIPL jest zrzeszanie, wspieranie i edukowanie miłośników leśnej edukacji przedszkolnej. Instytut dąży do wypracowania standardów funkcjonowania leśnych przedszkoli w naszym kraju, aby doprowadzić do uzyskania prawnego statusu przedszkoli. PIPL prowadzi szkolenia z zakładania, funkcjonowania i bezpieczeństwa przedszkoli leśnych, a także organizuje wizyty studyjne w istniejących placówkach.

Leśne przedszkola z certyfikatem PIPL to dla rodziców gwarancja jakości i potwierdzenie realizowania standardów. Obecnie posiada go 5 leśnych przedszkoli w Polsce: Przedszkole Leśne Puszczyk (Białystok), Leśna Baza Wilczek (Gdańsk), Przedszkole Leśne Włóczykij (Ostrołęka), Dziupla (Kielce) i Przedszkole niepubliczne Widnokrąg (Michałówek).

Na terenie Polski działa kilkadziesiąt leśnych przedszkoli lub przedszkoli, które wprowadzają elementy edukacji leśnej do swojego programu. Sprawdź mapę leśnych przedszkoli w Polsce.

Jakie są zalety leśnych przedszkoli?

Przywykliśmy do tego, że przedszkole jest zamkniętą placówką, która ma zapewniać bezpieczeństwo naszym dzieciom. Jednak to właśnie kontakt z przyrodą wspiera rozwój maluchów i pozwala im eksplorować otoczenie na własną rękę. Zastanawiasz się nad zapisaniem dziecka do takiego przedszkola? Sprawdź, dlaczego warto!

Zalety leśnych przedszkoli:

• kształtowanie postawy proekologicznej od najmłodszych lat,
• codzienna bliskość natury w życiu dziecka,
• poszerzanie relacji dziecka ze światem przyrody,
• alternatywa dla klasycznych przedszkoli, w których zajęcia odbywają się w budynkach,
• nauka poszanowania środowiska naturalnego,
• edukacja praktyczna – prawdziwa natura zamiast obrazków w książkach,
• poznawanie otoczenia za pomocą wszystkich zmysłów,
• stwarzanie przestrzeni dla inicjowanych przez dziecko gier i zabaw w naturze,
• wszechstronne wspieranie rozwoju dziecka,
• tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację przyrody,
• rozwój kompetencji i umiejętności, takich jak kreatywność, samodzielność, umiejętność krytycznego myślenia, wytrzymałość, koordynacja, koncentracja, wyobraźnia,
• zabawa na świeżym powietrzu wpływa na ogólny stan zdrowia, poprawia odporność i zapobiega otyłości,
• kontakt z przyrodą redukuje stres, pobudza do refleksji i zapobiega przebodźcowaniu.

Zdrowa moda na naturę

Warto przypomnieć sobie własne dzieciństwo, kiedy to eksplorowaliśmy otoczenie, a do domu wracaliśmy tylko na obiad. Nikt z nas nie miał komórki, a mimo to rodzice pozwalali nam na samodzielną zabawę na dworze. Obecnie opiekunowie utrwalają w dzieciach przekonanie, że świat zewnętrzny i kontakt z przyrodą jest niebezpieczny, a coraz więcej maluchów spędza wolny czas na oglądaniu kreskówek czy graniu na konsoli. Oczywiście nie można powiedzieć, że świat jest bezpieczny, tak samo jak nie był za naszego dzieciństwa. Warto jednak pamiętać, że bezpośrednie obcowanie z naturą pozwala doświadczać świata w wyjątkowy sposób – po wielu latach wciąż pamiętamy budowanie baz, wspinanie się na drzewa czy odkrywanie nowych miejsc w pobliskim lesie.

Zdaje się, że coraz więcej osób zauważa zachodzące zmiany, a gwałtowny rozwój technologii sprawia, że chętniej zwracamy się ku naturze. Zauważamy, że ciągłe wpatrywanie się w ekrany negatywnie odbija się na naszym zdrowiu i samopoczuciu, dlatego wybieramy się na weekendowe wycieczki offline. Dotyczy to zarówno singli i par childfree, jak i rodziców, którzy chcą, aby ich dzieci nauczyły się czerpać przyjemność z przebywania na zewnątrz. Nic więc dziwnego, że koncepcja leśnych przedszkoli cieszy się dużą popularnością na całym świecie – obcowanie z naturą redukuje stres i zmniejsza oznaki przebodźcowania, które są powszechne zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci.

Brak kontaktu z przyrodą – zagrożenia

Dzieci, które nie mają kontaktu z przyrodą lub są wychowywane w strachu przed tym, co naturalne, mogą wykształcić wrogi stosunek do niej. Od podejścia nowych pokoleń do tematu natury zależy przyszłość naszego gatunku, dlatego warto od najmłodszych lat dbać o kształtowanie postawy proekologicznej wśród najmłodszych.

Nic dziwnego, że to właśnie w Skandynawii narodził się Młodzieżowy Strajk Klimatyczny zainicjowany przez Gretę Thunberg – mieszkańcy Północy słyną z szacunku do natury, zrównoważonego rozwoju i zamiłowania do aktywnego wypoczynku. Skandynawskie dzieci spędzają dużo czasu na świeżym powietrzu, a słynne już stały się zdjęcia maluchów w wózkach, które smacznie śpią pod gołym niebem – nawet na mrozie!

Edukacja ekologiczna i kontakt z naturą od najmłodszych lat to nie tylko inwestycja w zdrowy rozwój dziecka, lecz również w przyszłość naszego świata. Leśne przedszkole, jak żadne inne, wspiera naturalny rozwój malucha i pozwala mu na samodzielną (choć realizowaną oczywiście pod opieką dorosłego) eksplorację otoczenia. Dziecko to naturalny odkrywca, a wspólne wędrówki po terenach leśnych wspierają zarówno psychofizyczny, jak i społeczny rozwój maluchów.