Jak wygląda edukacja w Szwecji?

Zastanawiasz się, jak wygląda nauczanie w Szwecji i czym różnią się szkoły szwedzkie od polskich? Wspólnie z nami możesz zgłębić ten temat – od przedszkola aż do uniwersytetu. Oprócz klasycznego podziału na poszczególne etapy nauki znajdziesz też ciekawostki dotyczące szwedzkich szkół i informacje na temat polskich szkół w Szwecji. Zapraszamy do lektury!

Przedszkole i zerówka (förskola/förskoleklass)

Pierwszym, nieobowiązkowym etapem edukacji w Szwecji jest przedszkole (förskola) przeznaczone dla dzieci w wieku 1-5 lat. Obowiązkiem każdej gminy jest zapewnienie opieki dzieciom, których rodzice pracują. W Szwecji, podobnie jak w Polsce, wyróżniamy przedszkola publiczne (bezpłatne) i prywatne (płatne). Do tych pierwszych mogą uczęszczać maluchy od 3 lat, nawet jeśli ich rodzice są bezrobotni – opieka obejmuje do 15 godzin w tygodniu. Z kolei przedszkola prywatne przyjmują dzieci od 1. roku życia i zapewniają opiekę przez 15-30 godzin tygodniowo.

Szczególnie popularne wśród Szwedów są tzw. leśne przedszkola (skogsmulle), które skupiają się na spędzaniu czasu na świeżym powietrzu, nauce szacunku do natury i wspieraniu naturalnej ciekawości dziecka. Kolejnym etapem szwedzkiej edukacji jest klasa zerowa (förskoleklass) – od 2018 roku obowiązkowa dla wszystkich sześciolatków. Jest to (podobnie jak w Polsce) klasa przedszkolna będąca przygotowaniem do nauki w szkole.

Szkoła podstawowa i średnia I stopnia (grundskola)

Obowiązek szkolny w Szwecji trwa 10 lat i dotyczy dzieci w wieku 6-16 lat. Szkoła podstawowa obejmuje klasy 1-9 i dzieli się na trzy etapy:

• wczesnoszkolny: klasy 1-3 dla dzieci w wieku 7-10 lat,
• średni: klasy 4-6 dla dzieci w wieku 10-13 lat,
• wyższy: klasy 7-9 dla młodzieży w wieku 13-16 lat.

W klasach 1-5 stosuje się wyłącznie opisowy system oceniania, którego celem jest przekazywanie informacji o postępach ucznia. Oceny znane z polskich szkół są wystawiane dopiero od szóstej klasy, a skala składa się z liter A-F, gdzie A jest oceną celującą, a F niedostateczną. Powtarzanie klasy w szwedzkich szkołach jest sytuacją bardzo rzadką, nawet jeśli uczeń ma jedną lub kilka ocen niedostatecznych. W Szwecji przeprowadza się ogólnokrajowe egzaminy sprawdzające na koniec 3, 6 i 9 klasy – ich celem jest zapewnienie równego poziomu edukacji w całym kraju. Świadectwo ukończenia szkoły podstawowej uprawnia ucznia do kontynuowania nauki w gimnazjum, czyli szkole średniej II stopnia.

Szkoła średnia II stopnia (gymnasieskola)

Kolejny etap edukacji nie jest już obowiązkowy, dlatego młodzież, która ukończyła grundskola, nie musi kontynuować nauki. Gymnasieskola trwa 3 lata i jest odpowiednikiem naszej szkoły średniej. W tym czasie młodzież zdobywa wykształcenie zawodowe lub techniczne albo przygotowuje się do studiów. Uczniowie mogą wybierać spośród 18 programów nauczania: 12 z nich zapewnia wykształcenie zawodowe, natomiast 6 przygotowuje do pójścia na uczelnię. Aby ukończyć gimnazjum, uczeń musi uzyskać pozytywne oceny ze szwedzkiego, angielskiego i matematyki. Jeśli chodzi o kierunki zawodowe, liczą się również oceny z dodatkowych pięciu przedmiotów (czyli łącznie ośmiu), a w przypadku programów akademickich możemy mówić o dodatkowych dziewięciu przedmiotach (łącznie dwunastu).

Wspólne przedmioty dla wszystkich uczniów to: szwedzki, angielski, matematyka, historia, wiedza o społeczeństwie, wychowanie fizyczne, nauki ścisłe i religioznawstwo. Każdy program wieńczy praca końcowa, która stanowi podstawę zaliczenia.

Dla uczniów, którzy planują po ukończeniu szkoły średniej udać się na studia, przewidziane są następujące kierunki:

• humanistyczny,
• ekonomiczny,
• artystyczny,
• społeczny,
• przyrodniczy,
• techniczny.

Dla osób dążących do uzyskania wykształcenia zawodowego dostępne są kierunki:

• budownictwo i montaż,
• transport i pojazdy,
• energetyka i elektryczność,
• handel i administracja,
• rzemiosło,
• dzieci i organizowanie zajęć w czasie wolnym,
• turystyka i hotelarstwo,
• leczenie i opieka zdrowotna,
• technika przemysłowa,
• przemysł spożywczy i gastronomia,
• gospodarka zasobami przyrody,
• administracja budynku i systemy grzewczo-sanitarne.

Uczniowie szkół zawodowych również mogą udać się na studia pod warunkiem ukończenia odpowiednich kursów.

Wykształcenie wyższe (högre utbildning)

Edukacja na poziomie akademickim jest w Szwecji bezpłatna dla wszystkich obywateli Unii Europejskiej. Warto jednak wiedzieć, że większość uczelni wymaga od kandydatów uzyskania wysokiej średniej ocen (często minimum 4,5), dlatego wcale nie jest łatwo dostać się na studia. W całym kraju funkcjonuje 39 uczelni, a większość z nich to szkoły wyższe, które nie prowadzą studiów doktoranckich.

Studia w Szwecji trwają od 2 do 5 lat:

• studia 2-letnie kończą się uzyskaniem dyplomu (högskoleexamen),
• studia 3-letnie wystarczą, by uzyskać tytuł licencjata (kandidatexamen),
• po studiach 4-letnich i 5-letnich można otrzymać tytuł magistra (magisterexamen lub masterexamen).

Tak jak w Polsce, podjęcie studiów II stopnia jest możliwe dopiero po ukończeniu 3-letnich studiów licencjackich I stopnia. Istnieje również możliwość kontynuowania nauki na studiach III stopnia, które trwają 2 lata i kończą się tzw. mały doktoratem (licentiatexamen) lub 4 lata i umożliwiają uzyskanie tytułu doktora (doktorsexamen).

Szkoła w Szwecji – ciekawostki

Zastanawiasz się, czym różni się szkoła szwedzka od polskiej? Z pewnością jest ona znacznie bardziej nastawiona na potrzeby ucznia i rozwijanie jego samodzielności. Oceny i zadania domowe nie są najważniejszą częścią procesu nauki, a dystans między uczniami a nauczycielami jest znacznie mniejszy niż w Polsce.

• Edukacja jest bardzo ważna dla Szwedów, dlatego tamtejsza oświata może liczyć na dobre finansowanie. Przekłada się to oczywiście na zarobki nauczycieli oraz jakość wyposażenia szkół.
• Uczniowie zwracają się do nauczycieli na „ty”, a w klasach panuje przyjazna atmosfera.
• Od szwedzkich uczniów wymaga się wzięcia odpowiedzialności za wyniki w nauce. Nie ma więc zadań domowych, a uczeń samodzielnie przygotowuje się do zajęć i testów. Mniejsza presja się opłaca, gdyż uczniowie ze Szwecji osiągają dobre wyniki na egzaminach.
• Szkoła w Szwecji jest bezpłatna, a uczniowie szkół średnich II stopnia dostają od państwa… miesięczne kieszonkowe. Czyż to nie świetna motywacja do nauki?
• Oceny w szwedzkich szkołach pojawiają się dopiero w szóstej klasie. W klasach 1-5 postępy w nauce są oceniane w sposób opisowy.
• Powtarzanie klasy w Szwecji to ostateczność, dlatego niezaliczenie jednego lub kilku przedmiotów wcale nie musi oznaczać kolejnego roku w tej samej klasie.
• Uczniowie otrzymują od szkoły podręczniki, zeszyty, długopisy, ołówki i inne przybory szkolne, a także jedzą bezpłatne obiady.
• Studia w Szwecji są bezpłatne. Studenci ponoszą jedynie opłaty za uczestnictwo w stowarzyszeniach czy zakup podręczników.
• Na studia nie ma egzaminów wstępnych – chętni są przyjmowani na podstawie ocen ze szkoły średniej II stopnia.
• W Szwecji nie ma odpowiednika polskiej matury.

Rok szkolny i dni wolne w Szwecji

W szwedzkich szkołach rok szkolny trwa ok. 40 tygodni – zaczyna się zwykle pod koniec sierpnia i kończy na początku czerwca. Dzielimy go na semestr jesienny i wiosenny. Odpoczynek jest zaplanowany na ferie jesienne, świąteczne, zimowe i wielkanocne, a także na dni wolne od pracy, czyli:

• 6 stycznia (Święto Trzech Króli),
• 1 maja (Święto Pracy),
• 6 czerwca (Święto Narodowe Szwecji),
• Zielone Świątki (święto ruchome).

W czasie roku szkolnego dzieci i młodzież mogą też uczestniczyć w licznych wyjazdach i wycieczkach.

Polskie szkoły w Szwecji

Wielu rodziców planujących emigrację do Szwecji zastanawia się nad możliwością posłania dzieci do szkoły polskiej. Takie placówki działają najczęściej w większych miastach, na przykład Szkoła Polska im. Katarzyny Jagiellonki przy Ambasadzie RP w Sztokholmie czy Stowarzyszenie Polska Szkoła Sobotnia w Göteborgu. Alternatywą jest szkoła internetowa Polonijka, która umożliwia naukę online. Wszystkie szkoły polskie skupiają się na pielęgnowaniu języka ojczystego oraz polskiej kultury. Jest to jednak wyłącznie nauczanie uzupełniające i nie może zastąpić uczęszczania do szkoły szwedzkiej.