Fryderyk X – nowy król na tronie Danii

14 stycznia 2024 roku – po 52 latach na duńskim tronie – królowa Małgorzata II abdykowała na rzecz swojego najstarszego syna. Tym samym Fryderyk X został nowym monarchą Królestwa Danii. Jest to obecnie najmłodszy władca na skandynawskim tronie – królowie Szwecji i Norwegii już dawno przekroczyli siedemdziesiątkę. Decyzję o abdykacji Małgorzata II ogłosiła podczas przemówienia noworocznego w 2023 roku, tłumacząc się obawami o zdrowie i sprawne wykonywanie obowiązków.

Kim jest Fryderyk X?

Frederik André Henrik Christian urodził się 26 maja 1968 roku w Kopenhadze jako najstarsze dziecko królowej Małgorzaty II i Henryka de Laborde de Monpezata. W chwili narodzin jego matka nie zasiadała jeszcze na tronie – duńskim monarchą do śmierci w 1972 roku pozostawał ojciec Małgorzaty, Fryderyk IX. Po przejęciu tronu przez matkę Fryderyk otrzymał tytuł księcia koronnego, który przysługiwał mu w latach 1972–2024. Po objęciu tronu przez Fryderyka X księciem koronnym Danii został jego najstarszy syn Chrystian. Obecny król Danii ma młodszego brata Joachima, który zajmuje piąte miejsce w linii sukcesji do duńskiego tronu. Henryk de Laborde de Monpezat, ojciec Fryderyka i Joachima, zmarł w 2018 roku.

Rodzina Fryderyka wywodzi się z dynastii Glücksburgów, bocznej linii Oldenburgów.  Jest to dynastia europejska pochodzenia niemieckiego, która w Danii panuje od 1863 roku, w Norwegii od 1905 roku, a także w Wielkiej Brytanii przez boczną linię Windsorów-Montbattenów od 2022 roku. Co ciekawe, Fryderyk X od 1 stycznia 2011 roku zajmuje 322. miejsce w kolejce do brytyjskiego tronu.

Nowa rodzina królewska

W 2004 roku Fryderyk poślubił Marię Donaldson, obecną królową Danii. Maria jest Australijką, a para poznała się w pubie Slipp Inn w Sydney podczas Igrzysk Olimpijskich 2000. Początkowo kontynuowali znajomość na odległość, jednak w 2002 roku Maria przeniosła się do Danii, gdzie podjęła pracę w Navision/Microsoft. W 2003 roku ogłoszono zaręczyny Marii i Fryderyka, a 14 maja 2004 roku przyszła para królewska wzięła ślub w Katedrze Marii Panny w Kopenhadze. Maria zrzekła się australijskiego obywatelstwa i opuściła kościół prezbiteriański, by przystąpić do luterańskiego. Fryderyk i Maria mają czworo dzieci: księcia koronnego Chrystiana (ur. 2005), Izabelę (ur. 2007), Wincentego (ur. 2011) i Józefinę (ur. 2011). Wincenty i Józefina są bliźniakami.

Jakie wykształcenie ma Fryderyk X?

W latach 1974–1981 Fryderyk uczęszczał do prywatnej szkoły podstawowej Krebs’ Skole, jednak przez pierwsze dwa lata uczył się w Pałacu Amalienborg, a dopiero od trzeciej klasy uczęszczał na zajęcia w budynku szkoły. W latach 1982–1983 król był pensjonariuszem École des Roches w Normandii we Francji, a w 1986 roku ukończył Øregaard Gymnasium . W 1995 roku Fryderyk uzyskał tytuł magistra nauk politycznych na Uniwersytecie w Aarhus, a ten sam kierunek w latach 1992–1993 studiował na Uniwersytecie Harvarda w USA. Książę koronny służył też w duńskiej misji przy ONZ w Nowym Jorku, a w latach 1998–1999 był pierwszym sekretarzem Ambasady Królestwa Danii w Paryżu. Językiem ojczystym Fryderyka jest duński, lecz mówi także po francusku, angielsku i niemiecku.

Król Danii odbył służbę w trzech różnych formacjach wojskowych. Edukację wojskową rozpoczął w 1986 roku w Gwardii Królewskiej (Den Kongelige Livgarde), a w 1988 roku został mianowany porucznikiem rezerwy – po uzyskaniu tego stopnia został dowódcą plutonu Pułku Huzarów Gwardii Królewskiej (Gardehusarregimentet). Fryderyk X ukończył też szkolenie płetwonurków w Korpusie Płetwonurków Królewskiej Marynarki Wojennej Danii (Søværnets frømandskorps) oraz szkolenie w Szkole Lotniczej (Flyveskolen). W 2004 roku został mianowany dowódcą wyższego stopnia w marynarce wojennej, podpułkownikiem armii i podpułkownikiem sił powietrznych, a w 2010 roku dowódcą marynarki wojennej oraz pułkownikiem armii i lotnictwa. Przejmując tron, otrzymał najwyższy stopień wojskowy w armii, marynarce wojennej i siłach powietrznych. Jako admirał i generał Fryderyk X ma teraz tę samą rangę co Szef Obrony.

Przekazanie tronu bez koronacji

Przekazanie tronu Fryderykowi odbyło się 14 stycznia 2024 roku poprzez podpisanie oświadczenia o abdykacji przez Małgorzatę II w trakcie posiedzenia Rady Stanu. Nie odbyła się więc tradycyjna koronacja z przekazaniem korony Chrystiana V z 1671 roku. Dlaczego? Otóż duńska korona jest obecnie używana tylko w jednym przypadku – śmierci monarchy. Rezygnując z koronacji, Duńczycy sporo też oszczędzają. Szacuje się, że wystawna koronacja Karola III kosztowała ok. 100 milionów funtów brytyjskich.

Dewiza nowego króla Danii to Forbundne, forpligtet, for Kongeriget Danmark, co można tłumaczyć jako „Zjednoczony, oddany, dla Królestwa Danii” – jest to pierwsze od niemal 200 lat hasło nieodnoszące się do chrześcijańskiego Boga. Swoją pierwszą oficjalną wizytę zagraniczną Fryderyk X odbył w dniach 31 stycznia–2 lutego 2024 roku: udał się do Polski, gdzie odwiedził Warszawę i Szczecin.

Odznaczenia przyznane Fryderykowi X

Fryderyk otrzymał wiele duńskich i międzynarodowych odznaczeń, m.in.:

• Order Słonia – Elefantordenen to najbardziej prestiżowe i najstarsze jednoklasowe odznaczenie duńskie, którego historia sięga 1460 roku. Stanisław Wojciechowski i Lech Wałęsa to jedyni Polacy odznaczeni tym orderem.
• Wielki Komandor Orderu Danebroga – Dannebrogordenen to jeden z najstarszych orderów na świecie i drugie najważniejsze odznaczenie Królestwa Danii, po Orderze Słonia. Odznaczenie jest przyznawane za zasługi cywilne i wojskowe.
• Medal Królewski Nagrody z Koroną – Den Kongelige Belønningsmedalje to duńskie cywilne odznaczenie ustanowione w 1865 roku przez króla Chrystiana IX.
• Odznaka Honorowa za Dobrą Służbę w Marynarce – Hæderstegnet for god Tjeneste i Søetaten to duńskie wojskowe odznaczenie ustanowione w 1801 roku przez króla Chrystiana VII.
• Order Królewski Serafinów – Kungliga Serafimerorden jest najwyższym odznaczeniem Królestwa Szwecji.
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa – Den Kongelige Norske Sankt Olavs Orden jest trzecim najwyższym odznaczeniem Królestwa Norwegii, nadawanym za wybitne zasługi dla Norwegii i ludzkości.
• Krzyż Wielki Orderu Białej Róży – Suomen Valkoisen Ruusun ritarikunta to najwyższe odznaczenie Finlandii, przyznawane za znamienite zasługi.
• Krzyż Wielki Orderu Sokoła – Hin Íslenska Fálkaorða to najwyższe odznaczenie Islandii, nadawane Islandczykom i cudzoziemcom zasłużonym dla Islandii lub na polu międzynarodowym.
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Adolfa Nassauskiego – Ordre de Mérite civil et militaire d’Adolphe de Nassau to luksemburskie odznaczenie za zasługi cywilne i wojskowe.
• Wielka Wstęga Orderu Leopolda – Ordre de Léopold jest najwyższym i najstarszym orderem Królestwa Belgii.
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Niderlandzkiego – Orde van de Nederlandse Leeuw to drugi najstarszy holenderski order, a zarazem najwyższe cywilne odznaczenie Królestwa Niderlandów nadawane za znamienite zasługi.
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej – Ordine al Merito della Repubblica Italiana to najwyższe odznaczenie włoskie.
• Order Krzyża Ziemi Maryjnej I klasy – Maarjamaa Risti teenetemärk jest odznaczeniem Republiki Estonii nadawanym cudzoziemcom za wkład w pogłębianie przyjaznych relacji z Estonią.
• Krzyż Wielki Orderu Trzech Gwiazd – Triju Zvaigžņu ordenis to najwyższe łotewskie odznaczenie państwowe.
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi – Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland to niemieckie odznaczenie państwowe za zasługi cywilne.
• Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa – Ordem Nacional do Cruzeiro do Sul, to najwyższe odznaczenie państwowe Federacyjnej Republiki Brazylii, przyznawane wyłącznie obcokrajowcom.
• Krzyż Wielki Orderu Rio Branco – Ordem de Rio Branco jest brazylijskim odznaczeniem państwowym i orderem zasługi dyplomatycznej.
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi – Orden al Merito to najwyższy chilijski order nadawany cudzoziemcom za wybitne zasługi dla Republiki Chile.
• Wielka Wstęga Orderu Orła Azteckiego – Orden Mexicana del Águila Azteca to meksykańskie odznaczenie państwowe nadawane cudzoziemcom za zasługi dla Meksyku lub ludzkości.

Królewski bieg Fryderyka X

Od 2018 roku co roku odbywa się Royal Run, czyli wydarzenie sportowe organizowane w kilku duńskich miastach. Po raz pierwszy Królewski Bieg został zorganizowany 21 maja 2018 roku z okazji 50. urodzin Fryderyka. Rodzina królewska bierze aktywny udział w wydarzeniu, biegnąc razem z Duńczykami – w 2024 roku udział w biegu wzięło 95 tysięcy osób. Król Fryderyk X rozpoczął dzień we Fredericii biegiem One Mile, następnie przebiegł 5 km a Aarhus, a na koniec 10 km trasą w Kopenhadze. W Royal Run 2024 udział wzięli również królowa Maria i książę koronny Chrystian. Celem Królewskiego Biegu jest promowanie wspólnego ruchu i zachęcanie do aktywności fizycznej. Co roku Royal Run odbywa się w innych miastach – zawsze w poniedziałek po Zielonych Świątkach, który w Danii jest dniem wolnym od pracy.